Sakrament małżeństwa
„Na początku stworzenia Bóg stworzył ich jako mężczyznę i kobietę: dlatego opuści człowiek ojca swego i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela”
Mk 10,6-9
Małżeństwo będące głęboką wspólnotą życia i miłości nie jest instytucją czysto ludzką. Sam bowiem Bóg jest jego twórcą, gdyż stworzył człowieka z miłości i powołał go także do miłości trwałej i nieodwołalnej. Od samego początku Pan Bóg ustanowił małżeństwo jako trwały i nierozerwalny związek mężczyzny i kobiety.
Bóg stworzył człowieka jako mężczyznę i kobietę. Z Jego woli mają oni tworzyć wspólnotę, być Jego współpracownikami w dziele stwarzania człowieka. Fundamentem tej wspólnoty ma być miłość wzajemna. Chrystus podniósł małżeństwo dwojga osób ochrzczonych do godności sakramentu, swoją łaską uświęca miłość mężczyzny i kobiety, umacnia ją i doskonali.
Związek małżeński zawarty w Kościele katolickim jest sakramentem, który z woli Bożej i ustanowienia Chrystusa jest nierozerwalny, dlatego też osoby pragnące żyć ze sobą razem przez całe życie powinny dobrze przygotować się do małżeństwa. To przygotowanie dokonuje się przez całe życie. Bezpośrednim okresem przygotowania jest narzeczeństwo.
Gdzie może odbyć się ślub?
Według prawa kościelnego ślub powinien odbyć się w parafii faktycznego zamieszkania narzeczonej lub narzeczonego, a z ważnej i słusznej przyczyny za wyraźną zgodą proboszcza parafii jednego z narzeczonych w innej parafii.
Jeśli oboje narzeczeni nie zamieszkują w danej parafii, a mają pragnienie w jej kościele zawrzeć małżeństwo, proboszcz parafii narzeczonej lub narzeczonego może przekazać (w formie pisemnej) kompetencje proboszczowi wybranej przez narzeczonych parafii do przeprowadzenia kanoniczno-duszpasterskiego przygotowania do małżeństwa i jego pobłogosławienia. Na podstawie tego zezwolenia duszpasterze przeprowadzają przewidziane przez prawo kanonicznego procedury związane ze ślubem.
Jeśli narzeczeni odbywają przygotowanie do małżeństwa i załatwiają wszystkie formalności w parafii zamieszkania, a w innym kościele parafialnym ma miejsce jedynie obrzęd zaślubin, proboszcz, który przygotował narzeczonych, przekazuje proboszczowi miejsca planowanego zawarcia małżeństwa stosowny dokument (licencję) potwierdzający przygotowanie narzeczonych i przeprowadzenie wymaganych procedur, jednocześnie w nim przekazując kompetencje do samego pobłogosławienia małżeństwa.
Kto może zawrzeć małżeństwo w Kościele katolickim?
Małżeństwo w Kościele katolickim może zawrzeć każda osoba, która należy do Kościoła katolickiego, akceptuje katolickie nauczanie o nierozerwalnym małżeństwie, zna, postanawia i jest w stanie wypełnić obowiązki małżeńskie i rodzicielskie, a także nie jest związana przeszkodami kanonicznymi do zawarcia małżeństwa.
Małżeństwo wyznaniowe ze skutkami cywilnymi (tzw. konkordatowe)
Na podstawie konkordatu, czyli umowy międzynarodowej zawartej przez Polskę ze Stolicą Apostolską, oraz na podstawie odpowiednich przepisów ustawowych (kodeks rodzinny, ustawa – prawo o aktach stanu cywilnego) małżeństwo zawierane w formie wyznaniowej (nie tylko w Kościele katolickim, ale także w innych wyznaniach), zgodnie z wolą narzeczonych, może wywierać także skutki cywilne. Aby tak się stało narzeczeni winni uzyskać z dowolnego urzędu stanu cywilnego zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa (zaświadczenie jest ważne sześć miesięcy od daty wydania), które winni dostarczyć do kancelarii parafii, w której będzie miała miejsce ceremonia zawarcia małżeństwa (wszystkie egzemplarze). Małżeństwo takie mogą zawrzeć także osoby, które nie są obywatelami polskimi, niezależnie od statusu związanego z pobytem w Polsce. W przypadku planowanego małżeństwa z obcokrajowcem lub dwojga obcokrajowców zaleca się, aby z narzeczeni z dużym wyprzedzeniem czasowym udali się do urzędu stanu cywilnego w celu uzyskania szczegółowych indywidulanych informacji, zależnych od kraju pochodzenia osób nie będących obywatelami polskimi.
Przygotowanie do małżeństwa
Narzeczeni powinni zgłosić zamiar zawarcia małżeństwa w kancelarii parafialnej przynajmniej trzy miesiące przed planowanym terminem ślubu. Wówczas otrzymują potrzebne informacje dotyczące wszelkich formalności związanych z przygotowaniem do zawarcia tego sakramentu.
Narzeczeni, przychodząc na umówioną wcześniej rozmowę duszpastersko-kanoniczną z duszpasterzem, winni przedłożyć następujące dokumenty:
- dokument tożsamości z fotografią,
- świadectwo chrztu z adnotacją o bierzmowaniu, jeżeli chrzest miał miejsce w innej parafii; świadectwo chrztu wystawione przez parafię katolicką nie wcześniej niż sześć miesięcy przed doręczeniem świadectwa w parafii planowanego ślubu, potwierdza także stan wolny osoby,
- w przypadku, gdy świadectwo chrztu nie pochodzi z parafii katolickiej (np. z prawosławnej) lub jest starsze niż sprzed sześciu miesięcy, osoba, której to dotyczy winna wobec duszpasterza oświadczyć pod przysięgą, że jest stanu wolnego i stan wolny winny potwierdzić również pod przysięgą dwie wiarygodne osoby,
- potwierdzenie ukończenia katechizacji szkolnej,
- świadectwo ukończenia kursu przedmałżeńskiego – w spotkaniach narzeczeni mogą uczestniczyć w innych parafiach; uczestnictwo w nich jest potwierdzane przez osobę prowadzącą,
- zaświadczenie z poradni rodzinnej – w spotkaniach narzeczeni mogą uczestniczyć w innych parafiach; uczestnictwo w nich jest potwierdzane przez osobę prowadzącą,
- komplet dokumentów z urzędu stanu cywilnego, gdy małżeństwo wyznaniowe ma wywierać skutki cywilne,
- jeżeli któraś ze stron uzyskała stwierdzenie nieważności poprzedniego małżeństwa – prawomocny wyrok wraz z dekretem wykonawczym,
- wdowiec lub wdowa – cywilne lub kościelne dokument potwierdzający zgon współmałżonka,
- w przypadku osób wcześniej już związanych małżeństwem cywilnym – skrócony odpis aktu małżeństwa z urzędy stanu cywilnego.
Zapowiedzi przedślubne
Zapowiedzi przedślubne publikowane są, by wspólnota parafialna modliła się w intencji narzeczonych oraz by ujawnić okoliczności, które ewentualnie mogą stać na przeszkodzie do zawarcia przez nich małżeństwa.
Zapowiedzi ogłasza się w parafii lub w parafiach faktycznego zamieszkania narzeczonych w formie pisemnej, przez umieszczenie ich w gablocie ogłoszeń parafialnych w ciągu ośmiu dni, tak by były tam uwidocznione przynajmniej przez dwie kolejne niedziele, lub w niedzielę i święto obowiązujące. Ten sam obowiązek można spełnić przez ogłoszenie ustne podczas liczniej uczęszczanych nabożeństw parafialnych, w kolejne dwie niedziele lub w niedzielę i święto obowiązujące. Do wiadomości – zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej – podaje się jedynie imiona i nazwiska oraz parafię zamieszkania tych, którzy mają zamiar zawrzeć małżeństwo.
Po spisaniu protokołu przedślubnego duszpasterz wydaje prośbę o wygłoszenie zapowiedzi przedślubne dla narzeczonych, którzy zamieszkują na terenie innej parafii. Zapowiedzi te należy zanieść do danej kancelarii parafialnej i ustalić termin odbioru potwierdzenia ich ogłoszenia. Po odebraniu tego potwierdzenia należy je dostarczyć z powrotem do parafii, w której odbędzie się ceremonia ślubna.
Spowiedź przedślubna
Narzeczeni otrzymują również karteczki do spowiedzi przedślubnej, które dostarcza się w dniu ślubu do kancelarii. Przystępując do spowiedzi, winni przedstawić się księdzu mówiąc: „Jest to moja pierwsza (lub: druga) spowiedź przedślubna” lub przed spowiedzią podać księdzu dyskretnie kartkę.
Do sakramentu pokuty i pojednania narzeczeni przystępują dwukrotnie. Pierwsza spowiedź powinna odbyć się po spisaniu protokołu przedślubnego, a druga tuż przed ślubem, by w stanie łaski uświęcającej przystąpić do sakramentu małżeństwa.
Kto może być świadkiem na ślubie?
Do ważności małżeństwa wymaga się by byli obecni dwaj świadkowie.
Świadkowie są nie tylko gwarantami aktu prawnego, lecz także reprezentantami wspólnoty chrześcijańskiej, która za ich pośrednictwem uczestniczy w akcie sakramentalnym odnoszącym się do tej wspólnoty, gdyż nowa rodzina jest komórką Kościoła. Ze względu na swój wybitnie społeczny charakter, małżeństwo domaga się uczestnictwa społeczności. Tego zaś wyrazem jest obecność świadków. (Papieska Rada do Spraw Rodziny, Przygotowanie do małżeństwa, 1996, n. 55)
Funkcję świadka ważnie wypełnia osoba ochrzczona lub nieochrzczona, byleby w razie potrzeby mogła zaświadczyć o zawarciu danego małżeństwa. Wypada, aby świadkami były osoby dorosłe, bez zarzutów natury moralnej.